Wist u… dat kleuren een revolutie teweeg hebben gebracht in de kunst en onze perceptie van de wereld?

Het vermogen om kleuren waar te nemen is onlosmakelijk verbonden met het volledig begrijpen van de wereld om ons heen. Kleuren zijn het medium waarmee kunstenaars verbluffende meesterwerken creëren. Behalve dat kleur ons helpt om ons door de wereld te bewegen en een gevoel van plezier en verwondering bij visuele stimuli losmaakt, heeft het ook een diepgaand en buitengewoon effect op onze psychologie.

Hoe we kleur waarnemen

Het exacte proces van hoe we kleur waarnemen is nog steeds niet helemaal duidelijk. Wat we wel weten, is dat onze waarneming van kleur wordt veroorzaakt door licht dat weerkaatst op een object. Verrassend genoeg hebben objecten zelf geen kleur. De kleur van een object hangt af van de golflengten van het licht dat naar ons wordt teruggekaatst.

Wanneer licht het oog binnenvalt, sturen fotoreceptorcellen een elektrisch signaal naar de hersenen. De hersenen verwerken het signaal en interpreteren het als een kleur. De intensiteit van een kleur wordt bepaald door de hoeveelheid licht die er is. De hersenen passen zich aan de lichtomstandigheden aan om ons in verschillende lichtomstandigheden een consistente kleurervaring te geven.

De hersenen interpreteren verschillende golflengtes van licht op andere manieren. Rood is bijvoorbeeld één golflengte. Groen is een andere. Wanneer zowel rode als groene golflengtes tegelijkertijd aan de hersenen worden doorgegeven, zien we de kleur geel. De intensiteit van het licht beïnvloedt hoe levendig onze waarneming van kleuren is. Bij weinig licht kunnen groene en blauwe voorwerpen feller lijken dan rode voorwerpen. We zien een object dat licht absorbeert als de kleur zwart.

Hoe kleur onze psychologie beïnvloedt

Onze hersenen interpreteren niet alleen kleuren, ze verbinden er ook emotionele reacties aan. Sommige van deze reacties zijn aangeleerd, zoals rood associëren met gevaar of hitte omdat het de kleur is van bloed en vuur. Zo worden wit en blauw vaak gezien als koude kleuren.

Maar we hechten ook symbolische betekenis aan kleuren. Als iemand boos is, 'ziet hij rood'. Sommige kleuren hebben een kalmerend effect op ons, zoals blauw en groen. Andere geven ons een angstig of bang gevoel, zoals rood en zwart.

Culturele normen spelen ook een rol in hoe we op kleur reageren. Zwart is de kleur van rouw in het Westen, maar voor veel andere culturen is dat goud, wit of paars.

Het gebruik van kleur in kunst

Het eerste gebruik van kleuren in kunstwerken gaat meer dan 40.000 jaar terug, toen mensen aarde, houtskool, krijt en dierlijk vet mengden om pigmenten te maken. Sindsdien heeft de creatie van nieuwe pigmenten een reeks revoluties in de kunstwereld teweeggebracht. Bijna elke belangrijke artistieke ontwikkeling vanaf de Renaissance werd gekenmerkt door de creatie van nieuwe pigmenten.

Rood is misschien wel de oudste door mensen gemaakte kleur en werd door prehistorische volkeren gebruikt in grotschilderingen. In de 16e en 17e eeuw werd rood pigment gemaakt van een zeldzaam cochenille insect dat alleen in Mexico voorkwam. Deze vreemde bron van rood pigment maakte het tot een van 's werelds meest waardevolle grondstoffen. Grootmeesters als Rembrandt schilderden lagen rood cochenillepigment over minder zuiver rode oker om een diepe, rijke intensiteit te krijgen.

Blauw werd vaak geassocieerd met religie, omdat het afkomstig was van lapis lazuli, een edelsteen die eeuwenlang alleen in Afghanistan werd gevonden. Dit zeer dure ingrediënt bleef tot in de 19e eeuw de standaard voor het maken van ultramarijn blauw pigment. Yves Klein en een Parijse verffabrikant creëerden een synthetisch blauw in de jaren '50 van de vorige eeuw.

Sommige pigmenten waren ronduit gevaarlijk voor kunstenaars. Een groene tint die bekend stond als Scheele's Green werd populair tijdens het Victoriaanse tijdperk, ook al bevatte het dodelijke hoeveelheden arsenicum. Scheele's Green werd uiteindelijk vervangen door Paris Green en gebruikt door Cézanne, Monet en Renoir. Helaas was Paris Green ook giftig en zou Monet er blind van kunnen zijn geworden. Het gebruik van Paris Green werd in de jaren '60 van de vorige eeuw verboden.

De kunstwereld heeft altijd snel op de creatie van nieuwe pigmenten ingespeeld. Hoewel niet alle kleuren populair waren. Geel werd nooit veel gebruikt, behalve door grootheden als Van Gogh en Turner. En zij werden er door critici voor aan de schandpaal genageld. Een op zichzelf staande versie van paars, Mangaan Violet, maakte zoveel indruk op de impressionisten dat Monet werd beschuldigd van wat een criticus 'violettomanie' noemde.

Nieuwe pigmenten zorgen nog steeds voor controverse. De kunstenaar Anish Kapoor kreeg veel kritiek omdat hij de exclusieve rechten behield op het zwartste pigment ooit gemaakt, Vantablack. De reactie hierop van Stuart Semple is beroemd. Hij creëerde een tint met de naam Pinkest Pink en maakte die beschikbaar voor iedereen ter wereld, behalve voor Anish Kapoor.

Hun diepgaande inzicht van de impact van kleur op de menselijke psychologie stelt kunstenaars in staat om indrukwekkende kunstwerken te creëren. Telkens wanneer er nieuwe pigmenten worden ontwikkeld, zullen kunstenaars nieuwe manieren vinden om de emotionele kracht van kleur te gebruiken.