Hans Wolbers
Nederland
“Zo kies ik papier: als onderdeel van het basisconcept.”
Hans Wolbers is een Nederlandse art director die toegepaste kunst en ontwerp studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Na zijn afstuderen richtte hij Lava Amsterdam op, een studio die al snel tot een van de toonaangevende ontwerpbureaus van Nederland behoorde, bekend om het talent voor het ontwikkelen van slimme en trendy redactionele publicaties. In 2002 werd hij lid van de AGI (Alliance Graphique Internationale). Tegenwoordig richt Wolbers zich, als leidinggevende van Lava, samen met zijn team op creatieve strategie, redactioneel ontwerp, interactief design en dynamische merkidentiteiten. Lava won vele internationale prijzen en exposeerde in verschillende landen. Wolbers geeft regelmatig workshops en lezingen in Europa, Rusland, Taiwan, China, Indonesië en Iran. In 2012 heeft Lava zijn creatieve activiteiten uitgebreid met samenwerkingsprojecten in Moskou, Istanbul en Seoul en met de opening van een kantoor in Beijing.
Het kantoor van Lava, gevestigd in een oude graanlift aan de waterkant in Amsterdam, is een kathedraal vol licht. Maar als je naar binnen loopt, wordt je aandacht niet als eerste getrokken door de enorm hoge ruimte, maar door wat je ziet op ooghoogte. Alle beschikbare oppervlakte lijkt bedekt met enorme stapels, riemen en rollen papier. De witte vellen zijn opgestapeld op lange balies, met werkplekken daar tussenin geklemd. Op prikborden hangen vellen papier vol aantekeningen, over elkaar heen. “In ons bedrijf zijn het de webdesigners die het meeste papier gebruiken,’’ vertelt Hans Wolbers, de man die Lava 25 jaar geleden oprichtte. ”Zij hebben papier nodig om na te denken. Dat werkt zoveel sneller dan digitale hulpmiddelen.’’
Tegenwoordig mondt nog maar een derde van het werk van Lava uit in drukwerk. Toen het bureau zich nog vooral op redactioneel ontwerp richtte, was dat veel meer. In de creatieve teams zitten nu ook grafische, motion- en interactieve designers die branding- en communicatieprojecten doen voor een zeer brede klantenkring. “We gebruiken niet meer zo vaak papier als 10 jaar terug, maar als we het doen dan letten we vooral op wat onze keuze zegt over het project,’’ zegt Wolbers. “De persoonlijkheid van het papier moet die van de merkboodschap weerspiegelen.”
In Nederland is papier een serieuze zaak. Rembrandt experimenteerde voor zijn etsen met verschillende papiersoorten (sommige lokaal, andere uit Japan) om zeer uiteenlopende tonale variaties te bereiken. Eind 18de eeuw werd papier uit Nederland beschouwd als het beste in Europa. De productietechnieken waren het meest geavanceerd, waardoor uitzonderlijk mooie prenten konden worden gedrukt. “Maar het beste papier ter wereld is waardeloos als er informatie zonder betekenis op staat,’’ merkt Wolders op. “Vandaar mijn haat-liefde verhouding met papier. Het is riskant: je moet het juiste papier kiezen, want wat het uitdrukt, is deel van de inhoud.”
Interview
Véronique Vienne:
Hoe weet u dat u het ”juiste” papier kiest?
Hans Wolbers:
De keuze van papier begint met het ‘gevoel’ van het papier, maar ook met het gewicht. Als je wilt overbrengen dat wat erop gedrukt staat waardevol is, dan is gewicht belangrijk. Hoe lichter het papier, des te minder respect lezers hebben voor wat ze lezen. Er bestaan veel van dit soort clichés. Hoe afgezaagd ze ook mogen lijken, je kunt ze niet negeren.
Je moet rekening houden met de aannames van de lezer over het gevoel van papier. Hoewel ongestreken papier bijvoorbeeld veel duurder kan zijn dan gestreken, toch bestaat de perceptie dat het goedkoper is. En heeft iets het milieu als onderwerp, dan moet je zeker niet op glossy papier drukken, ook al is dat misschien milieuvriendelijker dan een of andere fraaie, matte papiersoort. Het zou gewoon de verkeerde boodschap uitdragen.
De keuze van het papier is niet alleen onderdeel van de merkboodschap, het informeert de gebruikers ook over wat te doen na het lezen: de publicatie, het boek of het magazine bewaren of weggooien.
Drukwerk is iets wat de meesten van ons liever niet weggooien. Informatie die we zien of lezen op een pagina, is waardevoller dan dezelfde informatie op een beeldscherm – dus hebben we uiteraard de neiging het te bewaren.
Akkoord, dingen die je wilt bewaren, wilt overdenken, etc. kun je het best op papier drukken. Het tijdsverloop bij gedrukte media is veel trager dan bij de digitale tegenhanger. Niet alleen omdat ze langer meegaan, maar ook omdat de productie meer tijd vergt. Maar dat is niet het belangrijkste. Stel dat op dit moment ergens in Zuid-Korea iemand een ideaal digitaal scherm uitvindt dat er precies zo uitziet en voelt als papier. Wat dan nog? Wat betekent dat voor de levensduur? Blijft de informatie bewaard? Zal die aantrekkelijker, interessanter of waardevoller zijn dan de informatie die op traditioneel papier wordt geprint?
Wat ik belangrijk vind, is hoe lang de informatie relevant zal blijven, niet of die beschikbaar is op papier, een beeldscherm of op een of andere wonderbaarlijke ondergrond.
Heeft u het over informatie in tekstvorm? Hoe zit het met beelden? Die zien er toch beter uit op een helder en glanzend oppervlak?
Het probleem met gedrukte beelden is niet hoe ze eruit zien, maar hoe ze functioneren. Dankzij de technologie is er tegenwoordig zeker geen gebrek aan foto’s die er fantastisch uitzien. Maar wat is hun betekenis? Natuurlijk, mensen willen verhalen in beeldvorm. Maar mijn vraag is: waarom naar foto’s kijken als je kleine documentaires op je tablet kunt zien? Als ik fotografen op pad stuur, geef ik ze de opdracht om korte films van vijf seconden te maken in plaats van portretten of foto’s. Heb je behoefte aan afbeeldingen, dan kun je naar musea gaan om schilderijen, tekeningen, etsen, aquarellen en prachtig gedrukte posters te bekijken.
Titel - Stallinga: This is our logo
Auteur - Murray Moss & Erik Viskil
Designer - Lava/Hans Wolbers
Publicatiedatum - 2001
U denkt niet dat afbeeldingen nog van belang zijn in onze cultuur?
Eerlijk gezegd denk ik dat we niet echt meer weten wat visuele communicatie is. We zijn het vermogen kwijtgeraakt om beelden als symbolen te lezen. Vroeger waren mensen die niet konden lezen, wél in staat om tekens te begrijpen. Ze keken naar beelden en begrepen de boodschap op een manier die wij niet meer kunnen bevatten.
Opmerkingen als “Dit is echt een prachtig beeld” zijn naar mijn mening zonder betekenis. Persoonlijk geef ik niet om mooie beelden – ik wil weten wat ze proberen te zeggen. Ik ben heel duidelijk iemand van een ontwerpbureau. Geen kunstenaar. Ik ga voor het juiste concept.
Helaas denken nog te veel digitale ontwerpers als ontwerpers van drukwerk. Ze tonen informatie op een scherm als een reeks stilstaande beelden – bijna als de roterende posters die we van de displays op straat kennen. Ik ken zelfs ontwerpers die statische posters ontwerpen om ze dan via een scherm te tonen als PDF. Belachelijk. Op zo’n scherm kunnen ze net zo makkelijk bewegende beelden laten zien of op zijn minst links plaatsen naar video’s. Dit moeten we ontwerpers nog leren: stop met het vertalen van gedrukte media naar digitale media en denk direct in bewegend beeld.
Konden we gedrukte beelden maar tot leven brengen!
Dat is precies waar ik op dit moment aan werk. Ik heb een nieuw instrument ontwikkeld waarmee je naar lagen van gedrukte beelden kunt kijken onder gecontroleerd RGB licht. Als je de balans tussen het rood, groen en geel licht langzaam verandert, komen verschillende delen van de afbeeldingen tot leven. Spectaculair! Je krijgt de indruk dat het beeld voor je ogen beweegt. Wat er in daglicht uitziet als een gewone affiche, wordt als je het door mijn apparaat bekijkt een levend, ademend beeld dat in beweging is gebracht.
Of het analoog of digitaal is? Maakt mij niet uit.
Waar het mij om gaat is dat mijn gelaagde beelden worden afgedrukt op het beste papier, zodat het wit helder is en de gedrukte kleuren zo helder mogelijk zijn. Zo kies ik papier: als onderdeel van het basisconcept. Ik hou van papier, maar het moet een helder doel dienen.
Vindt u dat papier een taal op zichzelf is? Dat het meer is dan een oppervlak? Dat het een uitdrukkingsvorm is?
Vraag het mijn webdesigners. Voor hen is papier de taal van denken, research, analyse. Ze waarderen de veelzijdigheid van papier – de formaten, het gebruiksgemak. Voor een boekontwerper kan het gaan om textuur, kleur en gewicht. Voor drukkers om de manier waarop papier reageert op verschillende inkten. Voor mij is papier een instrument voor communicatie. Zelfs als drukwerk niet het eindproduct is, weet ik toch dat papier ergens in het creatieve proces een cruciale rol zal spelen.
