© MB
Michal Batory
Polen
“Als je het verkeerde papier kiest, ontstaat er geen magie.”
Michal Batory werd geboren in Polen en studeerde grafisch ontwerp aan de Nationale Kunstschool in Lodz, ten tijde van het communistisch regime. Belangrijker voor zijn artistieke ontwikkeling was de invloed van de straat, waar slimme, kleurrijke posters de sleur van de saaie dagelijkse routine doorbraken. In 1987 ontving Batory een prestigieuze beurs van het Poolse Ministerie van Cultuur zodat hij zijn affiches in zeefdruk kon uitvoeren. Een jaar later verhuisde hij naar Parijs op zoek naar werk. Hij keerde niet terug naar Polen maar vestigde zich in de Franse hoofdstad, waar hij naam maakte onder de plaatselijke ontwerpers. Van 2001 tot 2008 was hij hoofd Communicatie van het Théâtre National de Chaillot, waar hij een reeks legendarische affiches maakte. Al die tijd werkte hij, hoewel hij in Frankrijk woonde, voor uitgevers en culturele instellingen in Polen en zijn werk werd wereldwijd getoond op postertentoonstellingen.
Michal Batory is een Poolse kunstenaar die vreemde objecten maakt: een smartphone in de vorm van een Neolithische pijlpunt, een gele ballon met een vliegeniersmuts op of een geladen pistool gemaakt van opgerolde filmstroken. In zijn hybride metaforen verwerkt hij kronen, vleugels, schedels, bloemen, voetafdrukken, korsetten en bloedende vingers. Gefotografeerd tegen een helder gekleurde achtergrond en afgedrukt op posters worden het verrassende visuele concepten – enorme surrealistische artefacten, echter dan echt.
Het lijkt enigszins op het toveren van een konijn uit een hoge hoed. De truc hierbij is de keuze van het papier waarop de poster wordt gedrukt. “Als je het verkeerde papier kiest, krijg je nooit de kleuren die je wilt,” zegt Batory. “Nooit. Hoe hard je ook je best doet, je oranje tinten worden bruinig en je groene kleuren worden vuil kaki. Er ontstaat geen magie. Geen verwondering. Niets.”
Zijn huis in een achterafsteeg in Parijs, is deels workshop, deels fotostudio, deels ontwerpbureau, deels garage, deels atelier, deels serre. In dit ingetogen “La Bohème”-decor hangen vrolijke posters als contrast. De intensiteit van het cadmiumgeel, de pure magenta of het pauwblauw doet denken aan de Poolse posters van Jan Lenica of Roman Cieslewicz. In deze rustige noordoost hoek van Parijs, zou je je ook in Warschau kunnen wanen, op een kunstenaarszolder in het artistieke stadsdeel Praga. Tegenwoordig komen zijn opdrachten vooral van Poolse klanten. Hij is beroemd in Frankrijk door zijn campagnes voor het Chaillot theater en voor prestigieuze festivals. Tegelijkertijd is Batory een belangrijk figuur binnen de wereld van het Poolse grafisch ontwerp.
Interview
Véronique Vienne:
Polen staat bekend om zijn conceptuele affiches. Kunt u verklaren waarom?
Michal Batory:
De moderne poster is uitgevonden in Polen in de jaren 50, onder het communisme, als reactie op de censuur. De mensen lachten om de domheid van de censuur, die nooit de verborgen ironie of de politieke boodschap van deze beelden begreep. De censuur belachelijk maken was bijna een nationale sport. Daarom zijn Poolse posters provocerender dan die bedoeld voor een minder gepolitiseerd Frans publiek. In Polen is het publiek gewend aan beelden van botten, bloed, ingewanden, vuiligheid, naaktheid en afgehakte ledematen!
U gebruikt soms Photoshop, maar uw 3D-collages zien er nooit uit alsof ze met een computer zijn gemaakt. Wat is uw geheim?
Ik creëer surrealistische objecten met alledaagse voorwerpen. Ik begin met schetsen op papier om het concept te bepalen en pas dan ga ik de hybride vormen die ik heb bedacht, snijden, vormgeven en samenvoegen. Soms hoef ik de beelden niet eens te retoucheren. Mijn posters zijn overtuigend omdat ik de objecten op de juiste schaal bouw, dus perspectief, belichting en textuur zijn volledig natuurlijk. Daar komt de kwaliteit vandaan. En van de manier waarop de kleuren er uitzien, gedrukt op papier dat door mij is gekozen.
Kunt u uitleggen waarom het papier zo’n groot verschil maakt?
Uncoated paper will absorb the ink, spread it, plug it – and the color definition can be less vibrant. So, in theory, coated paper is better to reproduce photographs. But you have to select the right kind of coating. How thick? How water resistant? What is the best finish: matte, semi-gloss, or high-gloss? The final result is often a question of judgment: Which part of the image should you privilege, the light areas or the shadows? How subtle should the gray scale be? How black do you want the black to be?
Look at the difference between these two reproductions of the same poster in two different books. In one book, on coated stock, the image is bright, cheerful – but a little flat. In the other book, printed on a thicker stock of a higher quality – a beautiful uncoated offset paper – the image is richer, fuller, with more detail. It has a lot more impact.
Titel - Berenice
Designer - Michal Batory
Publicatiedatum - 2001
Klant - Théâtre National de Chaillot, Paris
U ontwerpt posters, maar ook boekomslagen. Zijn de regels verschillend?
Ja. De regels voor gestreken versus ongestreken gaan niet altijd op voor boeken. Gestreken papier is meestal witter, maar is het daarom ook beter? Ja en nee. Voor boeken geef ik soms de voorkeur aan geler papier – en dat compenseer ik bij de kleurscheiding. Om te krijgen wat je wilt, moet je bereid zijn tegen de conventionele wijsheid in te gaan.
Je moet het papier kiezen afhankelijk van de omstandigheden waaronder de beelden worden bekeken: binnen of buiten, op een boekomslag, op een ansichtkaart of in een catalogus. Mijn posters zijn voor zeer veel uiteenlopende situaties gereproduceerd. Ik ben me ervan bewust hoe verschillend de resultaten kunnen zijn, afhankelijk van het oppervlak waarop ze worden gedrukt.
Hoe hebt u geleerd het juiste papier te kiezen?
De keuze van papier vergt een soort vakkennis en ervaring die maar weinig ontwerpers tegenwoordig hebben. De meeste art directors nemen niet de tijd om met drukkers of papierverkopers te praten, om van ze te leren of ze advies te vragen. En ze komen er misschien wel nooit achter waarom een bepaald resultaat tegenvalt. Ze zullen denken dat het de fout van de fotograaf is, of van de drukker, of ze zien het probleem niet eens.
Tegenwoordig kijken we alleen maar naar beelden op een scherm – we weten niet meer hoe we beelden op papier moeten aanschouwen. Vindt u ook dat gedrukte beelden aangenamer zijn omdat we ons bij het kijken niet zo hoeven te haasten?
We haasten ons wel degelijk! Het probleem met posters op straat is dat ze steeds vaker ronddraaien. Ze blijven maar voor vijf seconden stil hangen. Ze zijn bedoeld voor mensen die in beweging zijn, voor mensen in auto’s – meer voor automobilisten dan voor voetgangers.
De meeste mensen, of ze nu rijden of lopen, kunnen in zo’n korte tijd niet meer dan zo’n 50 tot 30 tekens ontcijferen. De vormen die ik creëer, moeten in de eerste plaats op straat te begrijpen zijn, in haast. Mijn beelden kunnen door gewone mensen “gedecodeerd” worden. Voor mij is de boodschap het allerbelangrijkste. Ik ben een “affichist”: ik ben meer geïnteresseerd in het concept dan in de vorm.
Uiteindelijk worden mijn posters online of in boeken gereproduceerd. Pas dan kun je al mijn inspanningen enigszins waarderen. Toch is, hoewel ze mooi zijn – deels door de levendige kleuren – schoonheid niet de belangrijkste functie.
