© Hamid Eskandari
Reza Abedini
Libanon
“Als een idee in mijn hoofd vorm begint te krijgen, dan dient zich meteen het juiste papier aan.”
Reza Abedini werd in 1967 geboren in Teheran. Zijn grootvader en oom waren allebei volleerde kalligrafen en als tiener leerde hij van hen de beginselen van het ambacht. Na het behalen van zijn diploma aan de Hogeschool voor de Kunsten in Teheran, zette hij zijn studie in schilderkunst en beeldende kunst voort aan de Art University van Teheran. Sinds hij zich in 1987 als zelfstandige vestigde, heeft hij gewerkt als ontwerper, docent en onderzoeker op het gebied van typografie, grafisch ontwerp en visuele kunst. Hij heeft vele prijzen en onderscheidingen ontvangen, waaronder de Nederlandse Prins Claus Prijs. Hij is lid van de Iranian Graphic Designers Society (IGDS) sinds 1997 en van de Alliance Graphique Internationale (AGI) sinds 2001. Hij zetelde in de jury van verschillende biënnales over de hele wereld. Tegenwoordig verdeelt hij zijn tijd tussen Libanon en Nederland en is hij hoogleraar grafisch ontwerp en visuele cultuur aan de American University in Beiroet.
“Als ik op een van mijn affiches een negatieve reactie krijg van een Westerse ontwerper, dan weet ik dat ik iets goeds heb gedaan!” zegt Reza Abedini. Dit soort kritiek is echter zeldzaam. Hoewel hij niet de klassieke taal van grafisch ontwerpers in het Westen gebruikt, is de poëzie in zijn werk universeel en beroemd in de hele wereld. Net als een aantal Japanse grafisch ontwerpers, zoals bijvoorbeeld Ikko Tanaka – die voor hem een bron van inspiratie is geweest – heeft Abedini een manier ontwikkeld om specifieke kenmerken van zijn eigen cultuur te integreren in een zeer eigentijdse uitdrukkingsvorm.
Hij ontwerpt affiches, boekomslagen en aankondigingen van evenementen in de Arabische wereld, maar ook in Nederland, Frankrijk, Ierland, Griekenland of Engeland. Zijn stijl, die als “Perzisch” kan worden omschreven, heeft uiteraard sterk kalligrafische elementen. Bovendien heeft de tekst – hetzij in Arabische, hetzij in romeinse lettertypes – een compacte, geweven en zijdeachtige kwaliteit. Hij gebruikt dekkende, maar getemperde kleuren, vooral aardetinten. Maar één van de meest herkenbare eigenschappen van zijn werk is de bijzondere aanwezigheid van menselijke figuren. Ze doen denken aan de formele portretten die in de 19de eeuw populair waren in Iran. Het zijn imposante, bladvullende grafische verschijningen.
De textuur van papier is altijd op een of andere manier aanwezig in zijn werk, niet visueel, maar als een krachtveld onder de tekeningen. Alsof de hand van de ontwerper is geleid door kennis die voortkomt uit het gevoel, de geur en het geluid die in het papier liggen besloten.
Interview
Véronique Vienne:
Reza Abedini:
Voordat ik uw vragen beantwoord, wil ik zeggen wat voor mij het angstigste, opwindendste en uitdagendste moment in de visuele wereld is. Dat is als ik een leeg vel papier kies en er naar staar. Ik ben dan even niet in staat om iets te doen...
Welke rol heeft papier gespeeld in de ontwikkeling van de Arabische kalligrafie?
Papier heeft het ontstaan van veel soorten Iraans-Islamitisch schrift beïnvloed. Zoals bijvoorbeeld het Nastaliq-schrift, waar een vloeiende en vrije hand voor nodig is en dat vele ronde vormen kent. Op ruwere oppervlakken als steen, hout of tegels zou dat onmogelijk zijn. Later keerden die nieuwe tradities terug in andere toepassingen van kalligrafie, zoals op mozaïek en keramiek, en ze blijven elkaar onderling beïnvloeden.
Besteedt u in uw eigen werk veel aandacht aan de kwaliteit, textuur, kleur of het gewicht van het papier waarop uw ontwerpen worden gedrukt?
Laat ik antwoorden vanuit twee verschillende gezichtspunten: dat van een visuele kunstenaar en dat van een grafisch ontwerper.
Als kunstenaar vond ik al sinds het begin van mijn studie (ik was toen 14) het soort papier, de textuur, het gewicht en zelfs de randen van groot belang. Later raakte ik geïnteresseerd in printkunst, waarbij – zoals bekend – papier ontzettend belangrijk is. Anderzijds gebruik ik voor mijn recente werkstukken een verscheidenheid aan industrieel en/of handgemaakt papier dat ik bewerk met zwarte inkt en acryl inkt. Dan is het niet alleen een onderdeel van de esthetiek van het werk, maar heeft papier ook een technisch belang. Het moet bestand zijn tegen inkt, water en andere stoffen.
Als grafisch ontwerper beschouw ik de papiersoort, kleur, gewicht en textuur als belangrijke onderdelen van elk project. In veel gevallen komt het eindproduct van een grafisch ontwerp (bijv. een affiche) tot stand door de synthese van vele elementen, zoals een specifieke drukvorm, op een specifiek papier dat op een specifieke wijze is gesneden. Daarom maakt papier deel uit van het grafisch ontwerp en is het niet alleen het oppervlak waarop wordt gedrukt.
Titel - Callidrawing
Designer - Reza Abedini
Publicatiedatum - 2014
Maakt u schetsen op papier voordat u een ontwerp vertaalt naar een digitale vorm?
Ja, bijna altijd. Omdat ik ontzettend van tekenen geniet. Als het papier aangenaam is om aan te raken, kom ik veel gemakkelijker en soepeler tot een ontwerp of concept. Zo voelt het tenminste. Daarom heb ik altijd verschillende papiersoorten bij me die ik gebruik voor notities of schetsen. Ik hou vooral van stug papier en kraftpapier.
Welk percentage van uw werk wordt uiteindelijk op papier gedrukt?
Meer dan 90 procent van mijn uiteindelijke werk is alleen op papier te zien, of het nu om tekeningen gaat of grafisch ontwerp. Als een idee in mijn hoofd vorm begint te krijgen, dan dient zich meestal meteen het juiste papier aan.
Hoe zorgt u ervoor dat ontwerpen die er op een verlicht scherm geweldig uitzien, er even goed uitzien als ze op papier zijn gedrukt?
Ik ben met grafisch ontwerpen begonnen toen computers en beeldschermen nog niet bestonden! In elk geval werden ze nog niet gebruikt om te ontwerpen. Dus ik ben bekend met het gegeven dat er een verschil is tussen idee en eindproduct. Het is waar dat beelden op een scherm soms helderder zijn en opvallender. Maar ze zijn niet tastbaar. Daarom heb ik meer respect voor een prent of een echte tekening. kan je aanraken. Maar vergeet niet dat digitale en fysieke beelden ons elk op een andere manier raken. Beiden hebben een eigen schoonheid en kunnen op hun eigen manier worden gebruikt.
Tegelijkertijd ben ik zekerder van mijzelf als mijn ontwerp op papier begint en eindigt. Dat ik het papier kan aanraken tijdens het ontwerpproces en het tekenen, heeft een enorm positief effect op mijn ziel. Ik ben verslaafd aan het aanraken van papier.
De aanraakbaarheid maakt deel uit van de esthetiek van het werk. Stel je een serie pastelkleuren voor, gedrukt op papier met een structuur. De sensatie van het voelen en de visuele informatie helpen allebei om je weg te halen uit een meer commerciële sfeer. Of stel je een serie grijstinten voor die op stug papier zijn gedrukt om je het gevoel van beton te geven. Het is altijd een zeer complexe combinatie van visuele communicatie, functionaliteit en esthetiek.
Als u een papiersoort moet kiezen, vertrouwt u dan op uw eigen oordeel of raadpleegt u papierspecialisten?
In bijzondere gevallen krijg ik altijd advies van specialisten in drukwerk. Zij bevelen soms interessante nieuwe materialen en technieken aan, maar ik neem altijd zelf de eindbeslissing. Ik neem berekende risico’s als ik denk dat het de moeite waard is.
Vindt u de geschiktheid om papier te archiveren van belang?
Voor gedrukt materiaal heeft tijd een betekenis die niet bestaat voor digitaal werk. Materialen kunnen tijd vastleggen en weerspiegelen. Daarom kijken we bijvoorbeeld heel intensief naar 19de eeuwse schilderijen en aquarellen, omdat we de tijdsgeest erin kunnen aflezen.
Wist u dat het geluid dat papier maakt als je er op tekent of als je bladert, een prettig tintelend gevoel in het brein opwekt? Heeft u ooit de gelegenheid gehad om de auditieve eigenschappen van papier te benutten?
In mijn laatste project heb ik geluiden opgenomen van het steeds opnieuw tekenen van letters. Die presenteerde ik samen met het getekende beeld van elke letter. Het publiek kon tegelijk kijken en luisteren naar bijvoorbeeld de letter “B”. Dit soort projecten heb ik ook met mijn studenten gedaan. Het hele proces van het beginnen tot het afronden van een project, zoals het papier aanraken, luisteren naar tekengeluiden, de randen van het papier, zijn voor mij als een religieus ritueel.
Op welk moment in het ontwerpproces is de keuze van papier een creatieve daad?
Zoals ik zei, komen idee en het juiste materiaal meestal tegelijkertijd. Maar het is ook voorgekomen dat ik van gedachten verander als het ontwerp vordert en ik denk dat het er op ander papier beter uit zou zien. De laatste jaren is een bepaald soort papier onderdeel geworden van mijn beeldtaal, zoals bij een auteur die een voorkeur heeft voor bepaalde woorden.
Kunt u een geval noemen waarin de papierkeuze een cruciaal verschil maakte in een van uw projecten?
Ik geloof dat het mogelijk is de publieke opinie te veranderen en mensen kennis te laten maken met nieuwe ervaringen. Ik kan veel voorbeelden noemen, zoals hetzelfde werk afdrukken op twee verschillende papiersoorten en zien hoe het ene veel meer aandacht krijgt dan het andere; of met witte inkt op een grijze kaart drukken (wat lastig is en nooit perfect wordt) in plaats van grijs op een witte kaart drukken en daarbij sommige delen wit laten (om hetzelfde effect na te bootsen), wat een totaal andere sfeer creëert.
Wat zijn een paar van uw favoriete werken op papier van grafisch ontwerpers die u bewondert?
Ik heb een persoonlijke collectie van vele oude posters en boeken. De papiersoort, de geur en zelfs de drukinkt raken mij elke keer als ik ze weer bekijk. Van die intieme relatie met gedrukt materiaal kan ik eindeloos genieten.
